|
No. 1, July 2003
Jadwiga
Królowa Polski
Prof. Jadwiga Krzyżaniakowa
Wkrótce po śmierci Ludwika Andegaweńskiego króla Węgier
i Polski jego córka Maria, która miała dziedziczyć Królestwo
Polskie, została powołana na tron węgierski. Panowie polscy,
niechętni dalszej unii personalnej z Węgrami i Zygmuntowi
Luksemburskiemu, zażądali od królowej matki, aby
przysłała do Polski Jadwigę. Targi z królową
Elżbietą trwały dwa lata i dopiero groźba, że
Polacy wybiorą innego króla (Siemowita IV ks. mazowieckiego)
skłoniły królową Elżbietę do wysłania Jadwigi
do Polski. Jesienią 1384 r. niespełna 11-letnia Jadwiga
przybyła do Krakowa. 16. października w katedrze wawelskiej
została koronowana na króla Polski i uznana za przyrodzoną
panią królestwa. W pierwszych latach w imieniu królowej rządzili
panowie polscy. Oni też skłonili królową matkę i
Jadwigę do zerwania dziecięcych ślubów z Wilhelmem
Habsburgiem i poślubienia Jagiełły Wielkiego Księcia
Litwy. W 1385 roku, gdy w Krakowie przebywał Wilhelm i bez powodzenia starał się
o dopełnienie małżeństwa, panowie polscy i
węgierscy, 14. sierpnia podpisali w Krewie umowę, na mocy której
Wielki Książę Jagiełło, w zamian za rękę
Jadwigi i polską koronę, zobowiązał się
między innymi przyjąć wraz z całym swym narodem chrzest
w obrządku rzymskim, odzyskać utracone przez Polskę ziemie,
oraz wszystkie swe ziemie litewskie i ruskie włączyć
(applicare) do Królestwa Polskiego. Akt ten, zwany później unią
krewską, zmienił nie tylko dzieje Polski, ale całej Europy
środkowo – wschodniej. 18. lutego 1386 odbył się ślub
Jadwigi i Jagiełły, który na chrzcie (15. lutego) przyjął
imię Władysław, a 4. marca został koronowany na króla
Polski. Rozpoczął się okres współrządów Jadwigi i
Jagiełły.) Król i królowa mieli własne dwory i kancelarie,
ale po koronacji Jagiełło przejął dawną
kancelarię Jadwigi i wielką pieczęć koronną. Jednak
Jadwiga, jako przyrodzona pani królestwa i najwyższa księżna
Litwy, od początku brała czynny udział w polityce. W 1387
roku Jadwiga na czele wojsk i w otoczeniu panów polskich przybyła na
Ruś halicką, przejęła ją od starostów
węgierskich i włączyła do Królestwa. Wystawiła
też szereg dokumentów potwierdzających i poszerzających
przywileje ziemi lwowskiej i przemyskiej. Jadwiga skutecznie
łagodziła konflikty między Krakowem a Wilnem, między
Jagiełłą, a jego bratem Skirgiełłą, a
następnie Witoldem. Jednak w 1398 roku, gdy Witold zbytnio się
usamodzielnił marząc o koronie litewskiej, Jadwiga, jako królowa
Polski i najwyższa księżna Litwy, wystąpiła w
obronie interesów Królestwa i utrzymania związku Litwy z Polską.)
Jadwiga odegrała także znaczącą rolę w konflikcie
z ks. Władysławem Opolczykiem, który zastawił zakonowi
krzyżackiemu zamek Złotoryję, ziemie dobrzyńską i
Kujawy. Prowadziła też bezskutecznie rozmowy z wielkim mistrzem
Konradem von Jungingen w sprawie zwrotu tych ziem Królestwu. Ogromną
rolę odegrała Jadwiga w wewnętrznej integracji Królestwa i w
rozwoju kultury. Dwór królowej stał się ważnym
ośrodkiem kultury dworskiej, oraz życia intelektualnego i
religijnego. Podobnie jak na innych dworach europejskich, urządzano tu
wielkie uczty, którym towarzyszyła muzyka i tańce, odbywały
się turnieje rycerskie. Najbliższe otoczenie królowej
stanowiło jednak grono międzynarodowych uczonych, prawników i
teologów, propagatorów reformy Kościoła zarówno w duchu koncyliaryzmu
jak i szeroko rozumianej "devotio moderna". Byli wśród nich
Maciej z Sandomierza, później z protekcji królowej biskup przemyski,
Mikołaj z Gorzkowa, profesor w Pradze i Krakowie, później biskup
wileński, Bartłomiej z Jasła, Mikołaj Wigand,
Stanisław ze Skarbimierza, organizatorzy i pierwsi profesorowie
Uniwersytetu Krakowskiego. Jej bliskim współpracownikiem był
biskup krakowski, padewski doktor dekretów Piotr Wysz. Jadwiga
zatrudniała pisarzy i iluminatorów, posiadała też
własną bibliotekę. Dla niej spisano Psałterz
Floriański, a praski profesor teologii dedykował jej traktat „De
vita completativa et activa”. Wyrazem jej troski o chrystianizację
Litwy i uświetnienie Kościoła w Polsce były dary dla
katedry wileńskiej, a także przekazanie w 1397 roku znacznych sum
na utworzenie kolegium dla Litwinów w Pradze. Podejmowała też
wraz z królem starania o odnowienie uniwersytetu w Krakowie i utworzenie na
nim wydziału teologii. Bogate dary otrzymała od Jadwigi katedra
krakowska i inne kościoły i klasztory. Znana też była
wielka i głęboka religijność Jadwigi, która stawia
ją w rzędzie wielkich mistyczek XIV wieku, Brygidy szwedzkiej,
Katarzyny ze Sieny, Doroty z Montawów. W 1399 roku królowa spodziewała
się długo oczekiwanego potomka, dziedzica wielkiej monarchii
jagiellońskiej. 22. czerwca urodziła córkę Elżbietę
Bonifację, która zmarła 13. lipca, a wkrótce – 17. lipca
zmarła królowa. Pochowana została w katedrze wawelskiej
wśród płaczu całego narodu, gdyż, jak zapisano w
Kalendarzu Katedralnym krakowskim „była niestrudzoną
pomnożycielką kultu Bożego, opiekunką
Kościoła, sługą sprawiedliwości, towarzyszką
wszystkich cnót, pokorną i łaskawą matką sierot, a
według powszechnego przekonania nie widziano wówczas w świecie
podobnego jej człowieka z królewskiego rodu”. Rychło po
śmierci królowej zaczął się rozwijać jej kult
głoszony przez bliskich jej profesorów krakowskich, żywy w
kręgach dworu i Katedry Krakowskiej. Już w 1426 roku arcybiskup
gnieźnieński Wojciech Jastrzębiec powołał
komisję dla zbadania cudów doznanych za jej wstawiennictwem.
Protokół został przedłożony Stolicy Apostolskiej dla
wszczęcia postępowania kanonizacyjnego. Proces ten dobiegł
końca dopiero w 1997 roku, gdy Jadwiga, pani Korony, Litwy i Rusi,
została wyniesiona na ołtarze jako pierwsza święta w
panteonie koronowanych władców Polski.
|
