|
No. 1, July 2003
Jadwiga Królowa Polski
Prof. Jadwiga Krzyżaniakowa
Wkrótce po śmierci Ludwika Andegaweńskiego króla
Węgier i Polski jego córka Maria, która miała
dziedziczyć Królestwo Polskie, została powołana na tron
węgierski. Panowie polscy, niechętni dalszej unii personalnej z
Węgrami i Zygmuntowi Luksemburskiemu, zażądali od
królowej matki, aby przysłała do Polski Jadwigę. Targi
z królową Elżbietą trwały dwa lata i dopiero
groźba, że Polacy wybiorą innego króla (Siemowita IV
ks. mazowieckiego) skłoniły królową Elżbietę
do wysłania Jadwigi do Polski. Jesienią 1384 r. niespełna
11-letnia Jadwiga przybyła do Krakowa. 16. października w katedrze
wawelskiej została koronowana na króla Polski i uznana za
przyrodzoną panią królestwa. W pierwszych latach w imieniu
królowej rządzili panowie polscy. Oni też skłonili
królową matkę i Jadwigę do zerwania dziecięcych
ślubów z Wilhelmem Habsburgiem i poślubienia
Jagiełły Wielkiego Księcia Litwy. W 1385 roku, gdy w Krakowie
przebywał Wilhelm i bez
powodzenia starał się o dopełnienie małżeństwa,
panowie polscy i węgierscy, 14. sierpnia podpisali w Krewie umowę,
na mocy której Wielki Książę Jagiełło, w
zamian za rękę Jadwigi i polską koronę,
zobowiązał się między innymi przyjąć wraz z
całym swym narodem chrzest w obrządku rzymskim, odzyskać
utracone przez Polskę ziemie, oraz wszystkie swe ziemie litewskie i
ruskie włączyć (applicare) do Królestwa Polskiego. Akt
ten, zwany później unią krewską, zmienił nie tylko
dzieje Polski, ale całej Europy środkowo – wschodniej. 18. lutego
1386 odbył się ślub Jadwigi i Jagiełły, który
na chrzcie (15. lutego) przyjął imię Władysław, a 4.
marca został koronowany na króla Polski. Rozpoczął
się okres współrządów Jadwigi i
Jagiełły.) Król i królowa mieli własne dwory i
kancelarie, ale po koronacji Jagiełło przejął dawną
kancelarię Jadwigi i wielką pieczęć koronną. Jednak
Jadwiga, jako przyrodzona pani królestwa i najwyższa
księżna Litwy, od początku brała czynny udział w
polityce. W 1387 roku Jadwiga na czele wojsk i w otoczeniu panów
polskich przybyła na Ruś halicką, przejęła ją
od starostów węgierskich i włączyła do
Królestwa. Wystawiła też szereg dokumentów
potwierdzających i poszerzających przywileje ziemi lwowskiej i
przemyskiej. Jadwiga skutecznie łagodziła konflikty między
Krakowem a Wilnem, między Jagiełłą, a jego bratem
Skirgiełłą, a następnie Witoldem. Jednak w 1398 roku, gdy
Witold zbytnio się usamodzielnił marząc o koronie litewskiej,
Jadwiga, jako królowa Polski i najwyższa księżna Litwy,
wystąpiła w obronie interesów Królestwa i utrzymania
związku Litwy z Polską.) Jadwiga odegrała także
znaczącą rolę w konflikcie z ks. Władysławem
Opolczykiem, który zastawił zakonowi krzyżackiemu zamek
Złotoryję, ziemie dobrzyńską i Kujawy. Prowadziła
też bezskutecznie rozmowy z wielkim mistrzem Konradem von Jungingen w
sprawie zwrotu tych ziem Królestwu. Ogromną rolę
odegrała Jadwiga w wewnętrznej integracji Królestwa i w
rozwoju kultury. Dwór królowej stał się ważnym
ośrodkiem kultury dworskiej, oraz życia intelektualnego i
religijnego. Podobnie jak na innych dworach europejskich, urządzano tu
wielkie uczty, którym towarzyszyła muzyka i tańce,
odbywały się turnieje rycerskie. Najbliższe otoczenie
królowej stanowiło jednak grono międzynarodowych uczonych,
prawników i teologów, propagatorów reformy Kościoła
zarówno w duchu koncyliaryzmu jak i szeroko rozumianej "devotio
moderna". Byli wśród nich Maciej z Sandomierza,
później z protekcji królowej biskup przemyski,
Mikołaj z Gorzkowa, profesor w Pradze i Krakowie, później
biskup wileński, Bartłomiej z Jasła, Mikołaj Wigand,
Stanisław ze Skarbimierza, organizatorzy i pierwsi profesorowie
Uniwersytetu Krakowskiego. Jej bliskim współpracownikiem był
biskup krakowski, padewski doktor dekretów Piotr Wysz. Jadwiga
zatrudniała pisarzy i iluminatorów, posiadała też
własną bibliotekę. Dla niej spisano Psałterz
Floriański, a praski profesor teologii dedykował jej traktat
„De vita completativa et activa”. Wyrazem jej troski o
chrystianizację Litwy i uświetnienie Kościoła w Polsce
były dary dla katedry wileńskiej, a także przekazanie w 1397
roku znacznych sum na utworzenie kolegium dla Litwinów w Pradze.
Podejmowała też wraz z królem starania o odnowienie
uniwersytetu w Krakowie i utworzenie na nim wydziału teologii. Bogate
dary otrzymała od Jadwigi katedra krakowska i inne kościoły i
klasztory. Znana też była wielka i głęboka religijność
Jadwigi, która stawia ją w rzędzie wielkich mistyczek XIV
wieku, Brygidy szwedzkiej, Katarzyny ze Sieny, Doroty z Montawów. W
1399 roku królowa spodziewała się długo oczekiwanego
potomka, dziedzica wielkiej monarchii jagiellońskiej. 22. czerwca urodziła
córkę Elżbietę Bonifację, która zmarła
13. lipca, a wkrótce – 17. lipca zmarła królowa.
Pochowana została w katedrze wawelskiej wśród płaczu
całego narodu, gdyż, jak zapisano w Kalendarzu Katedralnym
krakowskim „była niestrudzoną pomnożycielką kultu
Bożego, opiekunką Kościoła, sługą
sprawiedliwości, towarzyszką wszystkich cnót, pokorną i
łaskawą matką sierot, a według powszechnego przekonania
nie widziano wówczas w świecie podobnego jej człowieka z
królewskiego rodu”. Rychło po śmierci królowej
zaczął się rozwijać jej kult głoszony przez bliskich
jej profesorów krakowskich, żywy w kręgach dworu i Katedry
Krakowskiej. Już w 1426 roku arcybiskup gnieźnieński Wojciech
Jastrzębiec powołał komisję dla zbadania cudów
doznanych za jej wstawiennictwem. Protokół został
przedłożony Stolicy Apostolskiej dla wszczęcia
postępowania kanonizacyjnego. Proces ten dobiegł końca dopiero
w 1997 roku, gdy Jadwiga, pani Korony, Litwy i Rusi, została wyniesiona
na ołtarze jako pierwsza święta w panteonie koronowanych
władców Polski.
|
